17 października 2010

Kościół, katedra, klasztor; świątynia.

Kościół, katedra, klasztor; świątynia
Janusz A. Włodarczyk

Wieki mijają: na Akropolu, na współczesności poboczu twa nadal pogański Partenon. Świątynie judaizmu poznikały, przez cywilizowany wiek XX zmasakrowane. Ze wzgórza wawelskiego wciąż patrzy na nas chrześcijańska, romańsko-gotycka katedra, świadcząc o jeszcze dawnych, dobrych czasach, kiedy to koronka wież kościelnych, w widokach z oddali dumnie świadczyła o istnieniu miasta.
Symbolika kościoła to jego, z jednej strony, prostota chłopskiej stodoły, z drugiej – dostojeństwo i monumentalizm, ale też ozdoba i ornament. Powinowactwo tej prostej z tą dekorowaną niewątpliwe; na przejrzystym, prostokątnym planie duża przestrzeń z wysokim, stromym dachem – gdy zbyt mała, cóż prostszego, jak dodać rząd słupów, a lepiej dwa, i mamy bazylikę albo halę, a gdy zbyt prosta, naszą stodołę, czyli budę dekorujemy, więcej i więcej. Ale wciąż jest sacrum, czyli święte (prezbiterium) i profanum, czyli świeckie (nawa, jedna lub trzy) i mamy układ idealny.
W mieście lokacyjnym kościół do narożnika rynku zepchnięto, ale z tym zepchnięciem to tylko pozory; na dobrej pozycji wyjściowej umocniony czuł się znacznie pewniej w cornerze niż ratusz w środku rynku, bez dobrego oparcia. Później nie zawsze już tak dobrze było: w renesansie świeckość coraz to bardziej głowę podnosiła, czy to w postaci ratusza jak w Sienie, czy w San Gimignano możni, licytując się między sobą, w górę się pieli, ale tak naprawdę dopiero różne New Yorki i Chicaga z prawa, a rozmaite pałace kultury z lewa pokazywały, kto tu rządzi.
W czasach najnowszych, w naszej śródziemnomorskiej kulturze, a i u Polaków semper fidelis, wieże Kościoła zmalały. Układ idealny odrzucono i się zbanalizowało, na dobre rozmieniając. Ilości w jakość nie przekuto, zastąpiły je formy, dużo, dużo form, nieprawdziwych. W świecie peerelowskim, niechciane przez władzę świątynie, zeświecczone, nieba już nie drapią. Niebo zajęła już innych wież koronka .


Foto. Janusz A. Włodarczyk
Opis zdjęć:
1. Średniowieczny kościół norweski, Heddal
2. Kaplica Boimów, Lwów
3. Kościół protestancki, Vaellingby, Szwecja
4. Kościół rzymsko-katolicki, Ursynów, Warszawa
5. Ławra prawosławna, Poczajów, Ukraina
6. Świątynia Skały, meczet, Jerozolima
7. Katedra rzymsk0-katolicka, Evry, Francja
- See more at: http://pomocnicy.blogspot.com/2013/04/jak-dodac-informacje-o-ciasteczkach-do.html#sthash.kq1vPZcv.dpuf