17 października 2010

Zamek, pałac.

Zamek, pałac
Janusz A. Włodarczyk

I pierwszy, i drugi to rezydencja ludzi władzy, centralnej bądź lokalnej: króla, księcia, możnowładcy. Pierwsze pojęcie kojarzy się ze średniowieczem i czasami wcześniejszymi, z architekturą militaris, jako inter muros, czyli budowlą murem otoczoną, z basztami i fosą, później już z bastejami bądź bastionami w miejsce baszt, w miarę zmieniającej się technologii wojowania. Drugie utożsamiamy z rezydencją nowożytną i reprezentacją, z pałacem barokowym, z court d’honour’em, także nieco wcześniejszym, w renesansie i nieco późniejszym, w klasycyzmie. Zamek, starszy - zamknięty, z dostępnością utrudnioną - od zamka do zamku tylko krok. Pałac, młodszy, otwarty, łatwiej dostępny, wita nas z otwartymi ramionami. Niekiedy czas nakładał jeden na drugi wykorzystując dawniejszą strukturę, przekształcając dowolnie i bezpardonowo, co stare – precz. Średniowieczny zamek tradycyjnie z miastem lokacyjnym się wiązał, sprzężenie idealne tworząc, przynajmniej tak my je odbieramy, w naszych wyobrażeniach o ładzie historii. Ale też i pałac, jak w Wilanowie czy Łańcucie, możnowładcy dom stały bądź sezonowy, jako bliższy nam od zamku warownego psychicznie, cieszy oko i łatwiej się z nim identyfikujemy: w takim jednorodzinnym domu można byłoby nawet zamieszkać, choć niewygodny, gdyż zbyt obszerny, dużo powierzchni do sprzątania.
Historia nie najlepiej się z nami obeszła, niewiele nam tej architektury zostało: wojny, własne zaniedbania, niegospodarność, ciągłe zmiany właściciela – raz to nasze, raz nie nasze. Średniowiecza ledwie uświadczysz, zamków raczej tylko ruiny, ale i z barokiem, klasycyzmem też nie najlepiej; szybko niszczone, wolno do życia przywracane, tam i z powrotem. I nie wiadomo, czy to autentyk czy podróbka albo wprost makieta. W Wenecji, przy meandrującym Kanale, pałac na pałacu siedzi i nawet woda nie daje im rady, trwają. Nie każdemu dano po równo. Ale nie narzekajmy: na Krakowskim Przedmieściu też pałace na vis-à-vis, face to face stoją i się sobie przyglądają, a że raz są, a raz ich nie ma, że stoją tam z przerwami to co. Kto o tym wie czy pamięta, no, oprócz historyków sztuki i paru jeszcze wtajemniczonych?


Foto. Janusz A. Włodarczyk
Opis zdjęć:
1. Zamek krzyżacki , Kwidzyn
2. Zamek średniowieczny, Nitra, Słowacja
3. Zamek renesansowy, Pieskowa Skała
4. Zamek renesansowy, Baranów
5. Pałac barokowy, Valtice, Czechy
6. Pałac barokowo-klasycystyczny, Kurozwęki
- See more at: http://pomocnicy.blogspot.com/2013/04/jak-dodac-informacje-o-ciasteczkach-do.html#sthash.kq1vPZcv.dpuf